حکمت تعدد زوجات در اسلام

تعدد زوجات

قبل از نزول شریعت اسلام در قسمت نکاح زنان حد و حصری وجود نداشته و یک مرد که می خواست هر قدر زنان را در قید ازدواج خود در آورده می توانست.

با نزول احکام قرآن گرفتن زنان متعدد منع قرار داده شد و حد نهایی نکاح چهار زن مجاز قرار داده شده است.

خداوند ج در قرآن کریم  فرموده است ( وان خفتم الا تقسطوا فی الیتمی فانکحوا ما طاب لکم من النساء مثنی و ثلث و ربُع....)  یعنی اگر بدانید که بالای یتیمان عدالت کرده نمی توانید به نکاح بگیرید دو، سه و چهار زن از آن زنان که به شمار روا گردانیده شده اند.[1]

بعد از نزول این آیت مسلمین که دارای بیشتر از چهار زن بودند، چهار را نگه و متباقی را رها نمودند.

نکاح چهار زن امر حتمی نیست ، بلکه صرف مردانیکه تحت شرایط خاص توان نگه داشتن بیش از یک زن را داشته باشند و از هر حیث عدالت را تامین بتوانند حق داده شده اند تا بیش از یک زن را نکاح نمایند.

در غیر آن حق ندارند بیش از یک زن را به نکاح بگیرند چنانچه خداوند (ج) در آیت ذیل فرموده است ( فان خفتم الا تعدلوا فواحدة...)[2]یعنی اگر می دانید که عدالت کرده نمی توانید پس یک زن بگیرید.

تاریخچـۀ تعدد زوجات

قبل از انتشار دین مقدس اسلام تعدد زوجات و گرفتن معشوقه های متعدد بدون حد و مرز جواز داشت که با میان آمدن دین اسلام به مسلمین توصیه گردید تا اگر بیش از چهار زن داشته باشند صرف چهار زن را می توانند نگه داشته و متباقی را رها نمایند و هم نباید معشوقه هایی برای خود نگه دارند.

در دین مسیحیت الی قرن ششم تعدد زوجات جواز داشت که داستان آن در قرآن مجید صراحت دارد. بعد از انعقاد معاهده صلح و ستفالیا نسبت کمبود تعداد مردان از اثر جنگ در نورنبرگ سال 1650 میلادی داشتن دو زن جواز قرار داده شد بناءً دین اسلام اولین دین و آیین نیست که تعدد زوجات ذکر شده بنابر شرایط خاص حکم مذکور نازل و در آن قید شده که اگر بیم و خوف بی عدالتی وجود داشته باشد، به یک زن اکتفا شود. سبب نزول آیه مذکور چنین بود که هر گاه قبل از دین اسلام در زمان جاهلیت دختر یتیمی تحت سر پرستی و مراقبت اشخاص قرار می گرفت . بخاطر تصاحب مال وی و یا آن که نسبت زیبایی که دختر داشت وهم به علت این که چیزی را به عنواین مهریه و سایر مصارف به وی نمی پرداختند. آن ها را برای خود یا اعوان شان در قید نکاح در می آوردند که بدین گونه نه تنها به آن ها مهری و پولی نمی دادند و مصرفی نمی کردند بلکه مال و دارائی شخص آن ها نیز تصاحب می نمودند.

بناءً این دو آیه فوق نازل شد تا جلو ستم و بی عدالتی گرفته شود و حقوق این گونه یتیم ها تلف نگردد.

دلایل مشروعیت تعدد زوجات

قبول تعدد زوجات به خاطر رفع مشکل فردی و اجتماعی در احوال و شرایط خاص مجاز قرار داده شده نه برای هوس رانی و استفاده سؤ هر گاه در اثر جنگ تلفات زیادی را یک جامعه ، متحمل شود یا این که زن شخصی عقیم یا مریض باشد و یا در احوال که زنان و یتیمان بی سر پرست موجود بوده و در حالت عدم مواظبت قرار گرفته زمینه انحراف اخلاقی آن ها وجود داشته و یا آن که خود قادر به تامین نفقه و معیشیت خود نباشند، یگانه راه علاج جواز تعدد زوجات است . زیرا در جوامعی که معروض به این گونه خطرات بوده اند و قانون ، تعدد زوحات را قبول نکرده است آثار فساد و فحشاء  به مراتب بیشتر بوده است از جانبی هم هر گاه زن عقیم و نازا باشد از این که حب اولاد و داشتن آن نزد مرد و زن موجود است بناءً در صورت که حود زن به نکاح زن دیگر راضی باشد و مرد هم میل طبیعی و فطری اش برای داشتن اولاد محسوس و جدی باشد، پس چه راهی باقی خواهد ماند، مگر این که طبق آیین نکاح زن دومی جواز داشته باشد.

مسئله دیگر قوی بودن جنس ذکوراست و همچنان در جوامع که تعداد زنان نسبت به مردان بیشتر است تعدد زوجات برای مردان جهت جلوگیری از فساد جایز می باشد.

خاصتاءً جامعه ای که از نگاه اقتصادی کاملاً وابسته به مرد باشد آن ها را مجبور خواهد ساخت تا در صورت نبودن مرد یا نان آور خانه دست به فروش جسم خود بزنند و عفت و آبروی خود را در معرض خطر تجاوز قرار دهند، ولی در جوامعی که زنان مانند مردان مشغول کار خارج منزل بوده از لحاظ اقتصادی استقلال دارند، این خطر وجود نداشته بر عکس آزادی های غیر محدود و کم بها دادن به معنویت و امراض مهلک اجتماعی دیگر را در پی دارد . طوری که  کشور های پیشرفته و به اصطلاح متمدن کنونی که به معنویت پشت پا زده و ارزش واقعی و منزلت و مقام انسانی زن را نادیده می انگرند. با به رسمیت شناختن فاحشه خانه ها به زن اجازه میدهند تا حیا و عفت خود را از دست داده جسمش را در معرض خرید و معامله قرار دهد . از همین جهت چه امراض ساری بی درمان که دامن گیر آن ها شده ، جنس کشی در آن ها معمول و متداول بوده و فرزندان بی پدر و مادر که اسباب زحمت اجتماع را مهیا ساخته اند به حد کافی وجود دارد.

در کشور های شرقی ازعوامل تعدد ازدواج یکی آنست که مردان در خورد سالی ازدواج می نمایند و با گذشت زمان خواهان ازدواج با یک زن دیگر می شوند. و هم چنان در زراعت و امور خانه برای مردان به موجودیت زنان و پسران جهت جمع آوری مواد زراعتی و نگهداری حیوانات ضرورت احساس می شود.

ذکر این همه دلایل معنی آن را ندارد که به تعدد زوجات بدون در نظر داشت حقوق آن ، جنبه مشروعیت داده شده است . صرف دلایل فوق مبتنی بررسم و رواج و عنعنات و تشکل و مشاغل خانواده های شرقی است که عملاً وجود دارد.

رعایت عدالت میان زوجات

شخص مسلمان و خدا ترس به خاطر احتیاط و رعایت بیشتر احکام الهی هیچ گاه حاضر نه خواهد شد تا آن که اطمینان کامل به عدالت بین زوجین نداشته باشد به نکاح بیش از یک زن مبادرت ورزد.

و همچنان اسلام برای حقوق زن ارج گذاشته است وآنها قابل احترام نیز استند چنانچه پیامبر اسلام بزرگترین مدافع حقوق بشر روزی برای زنها حقوق قایل شد که قبلاً زنها دارای هیچ حقوقی نبودند و فرمود:

" حقوق زنها محترم است ومقدس، مواظب باشید که حقوق زنها محفوظ باشد و از حقوقی که برای آنها تعیین شده بر خوردار باشند"

بدینجهت تعجب آور نخواهد بود که پروفیسور ت . و آرنولد ((T.W.Arnold  زندگانی زنا شوئی پیامبر (ص) را این طور توصیف کرده و گفته است:

" یکی از زیبا ترین چهره های زندگانی زنا شوئی کاملی است که تاریخ بما نشان میدهد"

دین اسلام تعدد زوجات به یک مرد را امر مباح دانسته ، ولی هیچ گاهی آنرا فرض ، واجب ، سنت و یا امر مستحسن ذکر نکرده و این مباح بودن را نیز محدود و منحصر به شرایط معیین کرده که آن هم رعایت عدالت است . این خود کاری است مشکل و دشوار در غیر آن ( اگر رعایت عدالت نشود) مرد را را گرفتن بیش از یک زن منع نموده است.

امر اجازه تعدد زوجات به یک مرد به هیچ وجه مغایر آزادی و حقوق زنان نیست. زیرا ازدواج میثاقی است که به اساس رضایت و ابراز اراده یی آزاد زن و مرد به میان می آید. پس زن مکلف نیست تا با مردی که زن دیگری در عقد نکاح وی است، ازدواج کند واگر چنین عملی را مرتکب می شود ، خود دست به بی عدالتی و حق تلفی زده و بدین وسیله خواسته است تا حقوق دیگری را که هم جنس و همنوع وی است نا دیده بگیرد و آن را ضایع سازد. متاسفانه بعضی از متنفذین ، قدرتمندان و سرمایه داران به عوض آن که در موارد ضرورت و به خاطر رعایت مصلحت و کمک انسانی به جامعه و جلوگیری از فساد اخلاقی و انحراف دست به نکاح بیش از یک زن بزنند بر عکس جهت ارضاء  امیال، خواهشات و هوسرانی اینکار را بازیچه خود ساخته با ساختن حرمسرا، نگه داشتن زنان متعدد به عناوین مختلف به دشمنان اسلام بهانه و وسیله میدهند ، تا دین اسلام را مورد تاخت و تاز قرار دهند . در حالی که هر نقص و عیب در خور چنین اشخاص و اعمال مغایر اسلامی شان وجود دارد نه در احکام و ارشادات اسلامی.

یک دانشمند و نویسنده شهیر فرانسه به نام گوستاولوون[3] که این دانشمند غربی می فرماید " مسئله تعدد زوجات یکی از رسوم بسیار عالی و خوبی است که فساد اخلاق ار از میان ملت هایی که آن را جایز میدانند برداشته و ارتباط خانواده ها را محکم تر می کند و چنان احترام و سعادتی به زن می بخشد که نظیرش در اروپا دیده نمی شود".  

منابع و ماخذ:

1 – قران کریم آیه النسا

2 – ازدواج یا پیمان مقدس      ...............    گرد آورنده محمد اشرف رسولی

3 – زنده گی پیامبر اسلام        ...............    گرد آورنده و دیزاین محمد رفیع

4 – حقوق زن در اسلام                   ...............    گرد آورنده موسسه جامعه مدنی افغانستان

---

[1] - سوره نسا آیه 3

[2] - سوره نسا آیه 3

[3] -گوستاولان کتابی دارد تحت نام اسلام و عرب که سید هاشم حسینی آنرا به زبان دری برگردانیده است/