پیش بینی زلزله

منظور از پیش بینی زلزله یعنی اینکه زلزله در کجا و چه زمانی و با چه قدرتی ممکن است اتفاق بیافتد . اینکه زلزله ها در کجا رخ میدهند امروز
کما وبیش قابل پیش بینی است . اما اینکه کی و باچه قدرتی هنوز در پرده ابهام است . با اینکه انسان در صدد پیش بینی حوادث طبیعی از جمله زلزله با توجه به قرائن هست و از آروزهای بشر محسوب می شود اما هنوز دانشمندان نا امیدانه در تلاشند تا راهی برای پیش بینی حوادث کنترل نشدنی چون زلزله بیابند.

         سابقه پیش بینی زلزله بر می گردد به زمان امپراطوریهای چین که از منجمین می خواستند تا زلزله ها را یش بینی نمایند چرا که در تصور مردم چین زلزله نشانه خشم خداوند بر امپراطور است.

         امروز کشورهای پیشرفته و صاحب علم ودانش دانشمندان خود را موظف نموده اند تا دراین زمینه دست به کاوش بزنند ولی هنوز به نتایج امیدوار کننده نرسیده اند .در هر حال پژوهشگران با تحت نظر قرار دادن تغییرات ژئو فیزیکی ، ژئو شیمیایی ، زیست شناختی در مناطقی که احتمال زلزله می رود سعی
 کرده اندبه شواهد علمی دست یابند . اگر چه پاره ای از زلزله ها با توجه علائم از قبل پیش بینی شد واز خطرات ان کاسته شد اما وجود همان علائم در جای دیگر یا عدم وجود هر یک از علائم فوق نتوانسته موفقیت آمیز باشد.

         یکی از علائمی که در پیش بینی مورد استفاده قرار می گیرد تجزیه وتحلیل پس لرزه ها است . چنانکه در شهر اورویل کالیفرنیا زلزله سنج ها تعداد زیادی اززلزله ها ی کوچک و معینی با بزرگی 4.7 را ثبت کرده بودند وتعدادزلزله های کوچک در حال افزایش بود وبر همین اساس متخصصان توانستند زلزله را پیش بینی نمایند ودراوت 1975 زلزله ای با بزرگی5.7  اتفاق افتاد .

         با وجود این زلزله های مرگباری اتفاق افتاده اند که ازقبل زلزله های نداشته اند ویا درمناطقی که یک دوره آرامش فعال را پشت سر گذاشته اند زلزله ای اتفاق افتاده است.     

 در هر حال برای پیش بینی زلزله وجود علائمی لازم است :

1-                 کاهش لرزش های کوچک زمین

         لرزش های دائمی زمین توسط دستگاههای زلزله نگار ثبت می شوند. علت این امر افزایش حجم سنگ قبل از گسیختگی است که منجر به ایجاد درزهاو شکافها در داخل سنگ می شود واین در باعث می شود تادر سنگ در معرض تنش خواص فیزیکی متفاوتی پدید آید که کاهش امواج زلزله وتغییر سرعت انتشار از اهم آنها است که بنا بر فرضیه انبساط است که سبب کاهش امواج زلزله می شود ولی هدایت الکتریکی وقابلیت نفوذ افزایش می یابد

2-   تغییر شکل پوسته زمین

         اکثر زلزله ها ی بزرگ در اثر شکستن ناگهانی بخشی از پوسته جامد زمین که مانع از حرکت آزاد ورقه های تشکیل پوسته شده اند ، ایجاد میگردد . لذا بر اساس نظریه فوق نقاط مشخصی روی زمین نسبت به یکدیگر تغییر مکان نسبی می دهند و هرچه به زمان شکستن سنگها نزدیکتر می شود دراین وضعیت تغییراتی ایجاد می شود .

3-  تغییر سطح آب چاهها

         این تغییر بر اثر تغییر دما ودراثر کاهش یا افزایش فشار بر حفره های خاک بوده که باعث پائین رفتن سطح آب چاه یا فوران آب یاخشکیدن سطح چاه وچشمه ه یا تغییر دمای آن می شود

4-  افزایش فاصله زمین در محل شکستگی ها و گسل ها

         با اندازه گیری فاصله بین شکستگیها وکنترل شکاف گسل ها با استفاده از دستگاهای اندازه گیری دقیق یا عکس ها ی ماهواره ای وهوائی  می توان به تغییرات درون زمین پی برد.

5     - تغییر دمای زمین وخروج گازهایی مثل رادون وآرگون که سبب خارج شدن حیوانات از سوارخها ولانه های خود می شود. تغییرات شیمیایی در آب چشمه ها و تغییرات شدید درگازهای طبیعی خروجی از زمین نیز می تواند از علائم زلزله باشد.

6-                 تغییر در ویژگیهای زمین مانند میدان مغناطیسی ومیدان الکتریکی

7-         رفتار حیوانات : مارها به سطح زمین می آیند . خرگوشها وموشها از
 لانه های خود فرار می کنند . حرکات عجیب وغریب اسب ها و خوکهاغیره گرچه این حرکات ازنظر علمی مشخص نیست . شاید  ارتعاشات وامواجر  را حس می کنند.

مناطق زلزله خیز محل تراکم انسان وفعالیت هایش

         بااینکه مناطق عمده زلزله خیز روی زمین توسط متخصصان مشخص شده اندویا از دوره های باستانی وتاریخی مشخص بوده اند.ولی هنوز محل فعالیت وتراکم بشراست.؟ شهرهای زیادی بوده اند که که بارها توسط زلزله ها ی  ویرانگر کاملاً تخریب شده اند ولی همانند انسان زخمی ومجروح به مداوای خود پرداخته اند ومجدداً جان تازه ای در قالب دمیده اند وحیات وفعالیت خودرا دوباره ازسرگرفته اند ، براستی چرا.؟ مگر انسان   نمی تواند آنجا را ترک ودر جای دیگری ماوی گیرد.؟

         تقریباً می توان گفت 99.9  درصد از زلزله ها ی دنیارا مناطق شناخته فعلی رخ می دهد . ولی در هرحالاآیا می توان یا باید این مناطق را تخلیه نمود .؟آیا چین وپکن ، سانفرانسیسکو ، ساحل شیلی ، فیلی پین را باید وژاپن را باید
تخلیه نمود .؟

         مناطق مرزی صفحات پر حادثه ترین مناطق پوسته زمین محسوب‌‌‌‌‌‌‌‌‌
 می شوند این مناطق در حد بین اقیانوس ، دریا یا قاره هستند وبسیاری از دریا ها این حالت را دارند . وازآبرفتهای حاصلخیز وحالت بندری مناسب برخوردارند ، یا  به علت پایکوهی بودن ورودخانه های مناسب ویا خاک های مناسب وحاصلخیز از دلایلی است که این مناطق معمولاً برای سکونت وفعالیت برگزیده شده اند .با ایجاد نقشه های خطر می توان مراکزی که خطر کمتریا بیشترین خطررا دارند مشخص نمود ومحل گسل های فعال و زلزله خیز را مشخص
 نمود .این نقشه ها می تواند مردم راوادار کند تا ساختمانهای خود را مطابق استانداردها و اصول فنی وعلمی بسازند و احتیاط های لازم را بنمایندو
آموزش های لازم را ببینند. ایستگاههای مناسب را نصب تا در صورت اعلام خطر  آمادگی لازم را کسب نمایند .اولین مرحله جهت کسب آمادگی شناختن و آموختن زلزله است .

پیشگیری ازخطرات زلزله

         اگر چه برای پیش بینی زلزله دانشمندان متخصص با مشکل مواجهه اند ویا پیش بینی هادر اکثر موارد با موفقیت همراه نبوده است .ولی امکان کنترل وکاهش خسارات وخطرات ناشی از زلزله وحوادث طبیعی وجوددادوانسان می تواند با استفاده از دانش وتکنیک وبکار گیری تکنولوژی ومصالح ساختمانی مناسب وبا طراحی بهینه شهرها ونقشه منازل مسکونی ، کارخانه ها ،مراکز آموزشی ساخت پل ها وغیره از خطرات ناشی از زلزله ها و حوادث دیگر جلوگیری کند.

         در حوادث طبیعی مثل زلزله معمولاََ بیشترین خسارات وخطرات وتلفات جانی بعدازوقوع زلزله اتفاق می افتد ، که می توان با کسب آمادگیهای لازم وآموزش های مناسب چه در رعایت موارد بهداشتی وامدادرسانی ،کنترل هیجانات ، بوجود آوردن امکانات لازم در انبارهای مطمئن ، آتش نشانیها ودیگر مراکز امداد رسانی می توان جلوی خطرات راگرفت .در هرحال پیشگیری یک راه درمان است و هدف پیشگیری در حقیقت کاستن از تلفات جانی وخسارات مالی است.

نقشه های خطر ( پهنه بندی خطر )

         چون زلزله ها در مناطق گسلی ومناطق جوش خورده بین صفحات فعلی وقدیمی بوجود    می آید،لذا می توان مناطق خطر را مشخص کرد وبا کار زمین شناسی صحرایی وبا از تصاویر ماهواره ای وعکس های هوائی محل هایی که گسل های فعال از آن عبور می نمایند بطورکامل نقشه برداری ومشخص نمود.ومحلهای خطرناک زلزله ها آینده درآن مشخص می شود وبزرگی احتمالی زلزله در هر منطقه معین باشد . البته نقشه های خطر هم بر اساس زلزله های تاریخی وهم برساختمان زمین ایجادمی شوند.

         لذا می توان بر اساس این نقشه ها که، هم منطقه زلزله وهم گسل فعال را نشان می دهند ، مکانهای مناسب ومراکز جمعیتی واقتصادی را مکانیابی نمود واز تلفات وخسارت احتمالی             جلو گیری نمود.با بکار گیری دانش ،تکنیک وطرحی مناسب ، مصالح خوب ، اسکلت بندی مناسب ،آموزشها وایجادامادگی های لازم در مردم ومسئولان ،  ایجادمراکز امدادرسانی وآتش نشانی و غیره از خسارات وتلفات جلوکیری نمود .

ساختمانهای مقاوم درمقابل زلزله

         موثرترین راه پیشگیری درمقابل زلزله ساختن بناها و ساختمانهایی است که در برابرخطر مقاوم باشند . رعایت قواعد مربوط به ساختمان سازی و اصول فنی از مهمترین شرایط ساخت ساختمانها ی مقاوم می باشد . ژاپن از کشورهای موفق دراین زمینه است . باید قوانین سخت تصویب وبه اجرا درآید . دراین زمینه کشورهای که تمام مردم آنها اعم ازدانشمند ومتخصص ومردم ار این قوانین آگاهی لازم را داشته ورعایت نموده اند میزان ضایعات وتلفات آنها کاهش یافته است .